Ертөнцийн гурав

Арван тавны сар нэг сайхан
Атар газрын цэцэг нэг сайхан
Аав ээжийн сургаал нэг сайхан

Эрдэм ном дээд баян
Үр хүүхэд дунд баян
Эд хөрөнгө адаг баян

Сал онгоцноос салбал далайн дунд
Саадаг нумнаас салбал дайсны дунд
Сайн мориноос салбал талын дунд

Хад сайтын үнэг бардам
Хадам сайтын хүргэн бардам
Нохой сайтын хот бардам

Өсөхөд шүд цагаан
Өтлөхөд үс цагаан
Үхэхэд яс цагаан

Салхит тэнгэрийн үүл нэг хурдан
Саруул ухаантны санах нэг хурдан
Сайн морины давхих нэг хурдан

Цасанд мөр хар
Цаасанд бичиг хар
Зарганд үг хар

Эрдэнэд алт нэг шар
Эдэд жанч нэг шар
Идээнд уураг нэг шар

Шивнээ үг нөхөрт харш
Шиврээ бороо дээлэнд харш
Их санаа биед харш

Унтах үхэхийн хагас
Унгах баахын хагас
Уурлах галзуурахын хагас

Баян хүнд худалдаачин янаг
Бааран хүнд нохой янаг
Ховч хүнд ноён янаг

Тэхийн эвэр тэнгэрт хүрнэ гэдэг нэг худал
Тэмээн сүүл газарт хүрнэ гэдэг нэг худал
Тэнэг хүн ноён сууна гэдэг нэг худал

Ой сайтай хүн нэг цовоо
Онгон талын туурайтан нэг цовоо
Онц сурдаг хүүхэд нэг цовоо

Ахмадын үгийг сонсдоггүй бол нэг муу
Аав ээжээ асардаггүй бол нэг муу
Ажил хөдөлмөр эрхэлдэггүй бол нэг муу

Оосор бүчгүйгээс орчлон том
Оёор оломгүйгээс далай том
Орой хязгааргүйгээс огторгуй том

Хаднаас хальж үхсэн хаг шаазгайн мах нэг олддоггүй
Модноос унасан морин шоргоолжны мах нэг олддоггүй
Хийдэд суугаад турж үхсэн гэлэнгийн мах нэг олддоггүй

Үхэртэй хүнд газар хол
Үгүйрсэн хүнд юм хол
Үхсэн хүнд дэр хол

Нумгүй явбал ав дээр гэмшил
Номгүй лам хурал дээр гэмшил
Үйлгүй хүүхэн өгсөн газар гэмшил

Төрөхөд халамжлахын тус
Өвдөхөд сувилахын тус
Үхэхэд яс барихын тус

Харамч эм гэрийн буг
Хавтай түлээ галын буг
Хатсан ховоо худгийн буг

Эрэг рүү буусан ус нэг догшин
Эмээлээ хөглүүлсэн морь нэг догшин
Эхнэрээ голсон хархүү нэг догшин

Сая буусан бэр нэг цэгц
Нуурт буусан нугас нэг цэгц
Хүлэг морины дэл нэг цэгц

Уул бүслүүргүй нэг дутуу
Далай таглаагүй нэг дутуу
Тэнгэр баганагүй нэг дутуу

Худгийн усанд загас үгүй
Хууч үгэнд худал үгүй
Хөндий тэнгэрт шат үгүй

Хууран мэхлэгч үнэгтэй ижил
Хувхай мод хадтай ижил
Хуншгүй хүн хөгцтэй ижил

Худалч хүний нээрээ олон
Хуурамч хүний хөөрхий олон
Хуудуу хүний за олон

Хөгширсөн үхрийн хэл нэг ширүүн
Хаднаас гарсан хайрга нэг ширүүн
Хааны тогтоосон хууль нэг ширүүн

Аманцар морь авын шившиг
Аальгүй авгай гэрийн шившиг
Хэрүүлч хүн хээрийн шившиг

Чулуун дээр ногоо ургуулах нэг бэрх
Усан дээр гал түлэх нэг бэрх
Үхрийн эвэр дээр цас тогтоох нэг бэрх

Үхэргүй хүн намрын цагт гутамшиг
Үргүй хүн үхэхийн цагт гутамшиг
Эрдэмгүй хүн номын газар гутамшиг

Хоол ихэдвэл бөөлжис балай
Хог ихэдвэл новш балай
Хов ихэдвэл хэрүүл балай

Муу муудаа бар
Муур хулганадаа бар
Муна гадсандаа бар

Төмөр болд хатуу боловч удаандаа элэгдэж барагдах
Тэргэл нар том боловч удаандаа шатаж барагдах
Тэрэгний тэнхлэг бөх боловч удаандаа тасарч барагдах

Ус байваас замаг байна
Уул байваас зам байна
Ухаантан байваас засаг байна

Уул хэдий өндөр боловч оргилтой байх
Далай хэдий гүн боловч ёроолтой байх
Тал хэдий уудам боловч хөвөөтэй байх

Үнэн үгэнд худал байхгүй
Үхрийн эвэрт цас байхгүй
Өмх модонд хавч байхгүй

Авир зангаа засахгүй бол нэрээ барах нь холгүй
Ашиг хөрөнгөө аривлахгүй бол юмаа барах нь холгүй
Архи дарсаа болихгүй бол амиа алдах нь холгүй

Үл ханах ховдог санаатан эд малд баярлах
Үлэмж дээд ихэс дээдэс үнэн номоор явбал баярлах
Үргэлж хөөрөмхий онгироо зант хүн мэдвээс баярлах

Өсч буй хөвгүүнд өс битгий бод
Өтөлж буй хүнд өр битгий тавь
Өшиж буй хүнд сэрэмж битгий алд

Үнсээ битгий өвстэй газар асга
Үхрээ битгий шүлхийтэй газар бэлчээ
Өвөлжөөгөө битгий жавартай газар барь

Сохор үхэрт худаг бүү үзүүл
Солиотой хүнд хутга бүү бариул
Согтуу хүнд архи бүү хундагал

Алхахаасаа урьд гүйхийг бодох
Амтлахаасаа урьд цадахыг бодох
Авлахаасаа урьд өвчихийг бодох

Оёхоосоо урьд гоёхыг бодох
Олохоосоо урьд зарахыг бодох
Оочихоосоо урьд залиглахыг бодох

Аавыгаа санавал авгыгаа бод
Ээжийгээ санавал нагацыгаа бод
Ахыгаа санавал бэргэнээ бод

Эрдэм багатын бодлого богино
Энэрэл муутын нас богино
Эмээл муутын ганзага богино

Баян бүхэн өглөгч биш
Баатар бүхэн мөнх биш
Багш бүхэн эрдэмт биш

Зам бүхэн шулуун биш
Жуумалзсан бүхэн нөхөр биш
Зөрсөн бүхэн дайсан биш

Зурам том ч тарвага биш
Зул гэрэлтэй ч нар биш
Зураг сайхан ч бурхан биш

Бартаа сайтын үнэг бардам
Багш сайтын шавь бардам
Барлаг сайтын ноён бардам

Бэр сайт хадам бардам
Билүү сайт хутга бардам
Бэлчээр сайт мал бардам

Хөх тэнгэр үүлсээр баян
Хөрст газар үндсээр баян
Хөлгүй далай загасаар баян

Агсам моринд амар заяа алга
Ааштай хүнд аз жаргал алга
Ажилч хүнд амсхийх зав алга

Зовлон олон бол сэтгэл амаргүй
Зүүд олон бол зүрх амаргүй
Зоос олон бол санаа амаргүй

Атаат дайснаа дарвал төгс баяр
Ахан дүүсээрээ цуглавал тэргэл баяр
Ахин нас нэмбэл буянтай баяр

Итгэсэн бүхэн анд биш
Инээсэн бүхэн жаргалан биш
Ичсэн бүхэн шившигтэй биш

Нэрсэн бүхэн охь биш
Мэдсэн бүхэн эрдэм биш
Мэлзсэн бүхэн үнэн биш

Хүлгийн сайн эмээлдээ биш
Хүний сайн зүсэндээ биш
Хөрөнгийн сайн өнгөндөө биш

Эдтэй болгон баян биш
Эвтэй болгон нөхөр биш
Эрхтэй болгон ноён биш

Цолд хүрэх бөхийн бах
Чоно агнах авын бах
Цойлж тодрох эрдмийн бах

Ажилсаг хүний хөлс арвин
Аманцар хүний шүлс арвин
Айрагчин хүний шээс арвин

Албат боолд ноён арвин
Аргалын шаранд эзэн арвин
Алт мөнгөнд бузар арвин

Харамч хүнээр сан бүү бариул
Хатуу түшмэлээр хууль бүү бариул
Хашир ноёноор тамга бүү бариул

Тоо мэдэхгүй хүнд данс бүү бариул
Томоо муутай хүнд тамга бүү бариул
Тооцоо муутай хүнд сан бүү бариул

Чанар сайтай хүний ам нэг бат
Чармайлт сайтай ламын эрдэм нэг бат
Цээж сайтай мэргэдийн мэдлэг нэг бат

Бат чин зоригоор номын шимийг авах
Бахдах сайхан үгээр мэргэдийн эрдмийг авах
Баярт сайхан царайгаар олны дурыг авах

Дээл нэг захтай байдаг
Гэр нэг өрхтэй байдаг
Хүн нэг тэргүүнтэй байдаг

Ус нэг эхтэй байдаг
Уд нэг угтай байдаг
Учир нэг шалтагтай байдаг

Хүлгээс сайн хүлэг байдаг
Хүмүүсээс сайн хүн байдаг
Хөрөнгөнөөс сайн хөрөнгө байдаг

Хөхөрч байгаа уулын цаана бас уул байдаг
Хөндөлсөж байгаа усны цаана бас ус байдаг
Хүсч байгаа хүслэнгийн цаана бас хүслэн байдаг

Оёдог нь байхад урдаг нь байдаг
Олдог нь байхад үрдэг нь байдаг
Онгирдог нь байхад номхруулдаг нь байдаг

Цаг цагаараа байдаггүй
Цас хүнгараараа байдаггүй
Цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй

Эцэг эхгүй хүний гуниг нэг бараан
Эрдэм номгүй хүний цээж нэг бараан
Эрдэнэт сүрэггүй айлын хот нэг бараан

Хүн залуугаараа байдаггүй
Хүлээс чангаараа байдаггүй
Хүлэг унагаараа байдаггүй

Зураач хүний будаг арвин
Зусарч хүний балаг арвин
Зурхайч хүний төөрөх арвин

Навч зулгаавал дахин нахиалах цаг байдаг
Нар шингэвэл дахин мандах цаг байдаг
Нас барвал дахин мэндлэх цаг байдаг

Хандгайн чөмөг тогоонд багтахгүй
Хайнагийн шар аралд багтахгүй
Харийн хүн хойморт багтахгүй

Олонд тус хүргэгчийн бие амар
Олз гарз үл бодогчийн эдлэл амар
Осол мууг тэвчигчийн санаа амар

Сэтгэлийг хөгжөөх нь дууны аяс
Санааг баясгах нь хөгжмийн аяс
Салхийг урих нь исгэрээний аяс

Морийг унан унасаар жороо болгоно
Төмрийг давтан давтсаар зэвсэг болгоно
Хүүхдийг сурган сургасаар хүн болгоно

Эгэл жирийн хүн эд малыг сайнд бодох
Эрхэм дээд номчин өглөг буяныг сайнд бодох
Эгнэгт загатнах хамуутан маажиж өгсөн хүнийг сайнд бодох

Эрдэм муутын бодлого богино
Эмээл муутын ганзага богино
Энэрэл муутын нас богино.